یکی از شاخه های اصلی بودائیسم جهان، هینایانه[۱] (معروف به تیراواده[۲]) است که  بزرگترین و رسمی ترین دین سریلانکا می باشد. سریلانکا یکی از قدیمی ترین کشورهای بودایی است. بر طبق ارزیابی که در سال ۲۰۱۲ انجام شده، ۷۰.۲ درصد از مردم سریلانکا از آئین بودیسم تیراواده پیروی می کنند.

بر اساس زبان، جمعیت سریلانکا را می توان به جمعیت سینهالی و جمعیت تامیلی تقسیم کرد که سینهالی ها اکثریت هستند. پیروان آیین بودایی سریلانکا را می توان در میان اکثریت جمعیت سینهالی و همچنین در میان اقوام اقلیت دیگر یافت.

بر اساس ماده ۹ قانون اساسی سریلانکا، جایگاه اصلی به بودیسم اختصاص داده شده است که می توان آن را در تلاش برای بازگرداندن وضعیت فعلی بودیسم به وضعیتی که قبل از استعمار بریتانیا، از آن برخوردار بود، جستجو کرد. با این حال، به موجب ماده ۱۰ قانون اساسی سریلانکا، حقوق دینی همه جوامع کشور محفوظ است.

این کشور از زمان معرفی آیین بودایی در قرن سوم قبل از میلاد، مرکز تحقیقات دانشمندان بودایی بوده است و در آن، دانشمندان برجسته ای مانند بوداگوسا[۳] بزرگ شده و کانون پالی[۴] بزرگ را که  مجموعه استاندارد از متون دینی در سنت بودایی تیراواده است، حفظ کرده اند. در طول تاریخ طولانی خود، پادشاهان سریلانکا در حفظ و احیای نهادهای بودایی نقش عمده ای را داشته اند.

در طول قرن ۱۹، احیای آیین بودایی مدرن در این کشور رخ داد که آموزش بودایی را ارتقا می داد. به دلیل ارتباطات نزدیک این کشور با هند، بودیسم سینهالی ها تا حدودی تحت تأثیر هندوئیسم و باورهای بومی دیگر بوده است و برخی از پیروان آیین بودایی نیز اعتقادات مشابهی با هندوها مانند پرستش خدایان هندو، نظام طبقات اجتماعی[۵] و انیمیسم دارند،.

قابل توجه است که برخی از ساختارهای سنتی معبد آیین بودایی سینهالی ها همچنین شامل پرستشگاه های فردی اختصاص یافته به خدایان هندو می باشد. برخی از مهمترین خدایان هندو که توسط برخی از بوداییان سینهالی مورد پرستش قرار می گیرند عبارتند از ویشنو، موروگان، پاتینی، ناتا، گامبارا، دیدیموندا، ساراسواتی، گانش، لاکشمی، شیوا و کالی و غیره.  به نظر می رسد که این آداب و رسوم از دوران بومی قبل از بودا منتقل شده باشد.

تبلیغ بر ضد آیین بودایی و برگرداندن از آن در سریلانکا غیرقانونی است. ولی فعالیت های برگرداندن دیگران به آیین بودایی، توسط دولت بسیار تشویق می شود. بر اساس ارزیابی که در سال ۲۰۰۷ انجام شده، حدود شصت هزار رهبانگاه بودایی و سیصد هزار راهب بودایی وجود داشتند.

تاریخ پیدایش تیراواده

بودیسم تیراواده (به معنای پیروی از بزرگان بودیسم)، فرقه ای از مدرسۀ ویباجاواده[۶] (به معنای دکترین تجزیه و تحلیل) است که جزئی از ستاویره نیکایه[۷]، یکی از مدارس بودایی اولیۀ هند بود. مدرسۀ ویباجاواده از اولین شکاف در جامعه بودایی پدید آمده بود. ولی هیچ توافق نظری بین مورخان مدرن در مورد جزئیات و تاریخ این شکاف وجود ندارد. و حتی اگر قبل یا بعد از تاریخ امپراتور آشوکا (۳۰۴ - ۲۳۲ ق.م) بوده باشد. قابل توجه است که کتیبه های مربوط به زمان امپراطور آشوکا اشاره ای به این شکاف و انشعاب ندارند.

این که بر اساس منابع بودیسم تیراواده، فرقۀ تیراواده آموزه های مدرسۀ ویباجاواده را حفظ می کند، مورد توافق بود در دوران مجمع و شورای سوم بودایی که در حدود سال ۲۵۰ قبل از میلاد تحت حمایت امپراتور آشوکا و راهنمایی پیر بودایی موگالیپوتا تیسا[۸] برگزار شد. گزارشی از موقعیت اعتقادی آنها در کتاب کاتاواتتو[۹] (نقاط مناقشه)[۱۰] باقی مانده است که رد نظرات فراوان مکاتب مخالف مختلف در آن زمان می باشد.

پیروان ویباجاواده که توسط سرپرستی موریان (همانطور که در فرمانهای آشوکا مشاهده می شود) تغذیه می شدند، در سراسر جنوب آسیا گسترش یافته و گروه ها و جوامع مختلفی را تشکیل دادند. در جنوب هند، آنها یک مرکز تأثیرگذار در منطقۀ آوانتی داشتند و همچنین در مناطق مختلف از جمله  آندرا، واناواسا (در کارناتاکای مدرن هندستان)، آماراواتی و ناگارجوناکوندا فعال بودند.

آنهایی که در سریلانکا در منطقۀ آنوراداپوره مستقر شدند، به زبان پالی: تامباپاننییا[۱۱] که به زبان سانسکریت: تامراساتیا، و نیز تامراپارنییا[۱۲] است، معروف شدند. این نام به رنگ قرمز مانند مس اشاره دارد. و همچنین نام تامراپارنی، نامی برای خود سریلانکا نیز شد.

ورود بودیسم به سریلانکا

طبق سنت سینهالی، بودیسم برای اولین بار توسط مامورینی که از شرق هند در زمان فرمانروایی آشوکا امپراتور موریان (حدود ۲۷۳ تا ۲۳۲ پیش از میلاد) به سریلانکا فرستاده شد، وارد سریلانکا شد. رهبر ماموریت به سریلانکا، ماهندرا[۱۳] (ماهیندا)[۱۴]، پسر آشوکا توصیف شده است.

ماهندرا و همکارانش به تپه محل میهینتالا (محل اولین کتیبه های بودیسم)، ۸ مایلی (۱۳ کیلومتری) استان آنوراداپورا، رفتند. آنها در آنجا پادشاه سینهالی تیسا[۱۵] را ملاقات کرده و در مورد بودیسم خطبه ای ایراد کردند. پادشاه را به دامان بودایی ها آوردند و او ماهندرا و پیروانش را به شهر دعوت کرد. مبلغان در غرفه ای سلطنتی در پارک شهر ماهامیگا[۱۶] مستقر شدند، جایی که ابتدا به اعضای خانواده سلطنتی و سپس به مردم عادی موعظه می کردند. بسیاری از مردم دین جدید را پذیرفتند. برخی دستورات مقدس را پذیرفتند و به سانگا (انجمن راهبان) پیوسته و راهب شدند. شاه پارک ماهامیگا را به انجمن راهبان اهدا کرد. در همین حال ، صومعه ای بنام ماهاویهارا تأسیس شده و به مرکز اصلی بودیسم در سریلانکا تبدیل شد.

ماهندرا، به خواهرش سانگامیتا پیامی فرستاد که شاخه ای از درخت بو (در شهر بودگایا) که تحت آن بودا به روشنگری رسیده بود، بیاورد. نهالی را که او آورد، به طور رسمی در شهر کاشته شد. بنابر درخواست خانم سانگامیتا صومعه ای برای راهبه ها و همچنین زیارتگاهی بنام توپاراماچاتییا توسط پادشاه برای عبادت مردمی ساخته شد. بنابراین، با تأسیس این نهادها و سایر نهادها، بودیسم به یک دین ثابت در سریلانکا تبدیل شد. از طریق گرایش بودیسم پادشاه تیسا و فعالیت تبلیغی راهبان در روستاها، در قرن دوم پیش از میلاد، سیناهالی ها آیین بودایی را پذیرفته بودند.

پذیرش دین جدید به ایجاد وحدت و آگاهی کمک کرد که بر اساس آن، قدرت سیاسی و اقتصادی بعدی پایه گذاری شد. با این حال، باید توجه داشت که هرچه وقایع نگاری رهبانی جایگاه افتخاری را به بودیسم می دهد، ولی همزمان ادیان دیگر نیز در این جزیره توسط مردم پیروی شده است. به عنوان مثال، جینیسم احتمالاً نمایانگر سنت مذهبی عمده دیگری بود و صومعه جین در کتاب تاریخ ماهاوامسا ذکر شده است. این وقایع همچنین نشان می دهد که برهمن ها - هندوهایی با بالاترین رتبه اجتماعی هندوها – نیز در سریلانکا حضور داشته اند.

رشد اولیه و تمرکز سیاسی (۲۰۰ قبل از میلاد - ۱۲۵۵ میلادی)

گسترش بودیسم قبل از وحدت سیاسی بود. بسیاری از مناطقی که توسط دین جدید پذیرفته شده بود هنوز توسط بسیاری از سرداران اداره می شد. حاکم منطقۀ آنوراداپورا ، دوتاگامانی ابهایا (پادشاهی ۱۶۱-۱۳۷ قبل از میلاد)، در میان این سرداران برجسته بود و با گسترش بودیسم، پادشاهی منطقۀ آنوراداپورا کنترل سیاسی خود را بر بقیه سریلانکا گسترش داد.

(ادامه دارد...)

منبع:

· Perera, HR, Buddhism in Sri Lanka A Short History, ۲۰۰۷, http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/perera/wheel۱۰۰.html

· Sujato, Bhante (۲۰۱۲), Sects & Sectarianism: The Origins of Buddhist Schools, Santipada.

· https://www.britannica.com/place/Sri-Lanka/Conversion-to-Buddhism